Policja Państwowa w Lesznie w latach 1920-1939
Ziemia Leszczyńska znalazła się w granicach
Rzeczpospolitej z dniem 17 stycznia 1920 r. Barwną relację z tych uroczystości
przedstawił T. Kopczyński w swoich wspomnieniach W pierwszą rocznicę oswobodzenia ziemi leszczyńskiej (17 stycznia 1921
r.) [1]
Przystąpiono do organizacji polskich władz lokalnych. Z Osiecznej przeniesiono
starostwo. Wybrano polską radę miejską w Lesznie. Wśród pierwszych zadań, jakie
stanęły przed nowymi władzami, było zapewnienie mieszkańcom powiatu ładu i
porządku publicznego zapewniających bezpieczeństwo życia i mienia. Zapewne
początkowo zadania tego podjęły się straże ludowe, znane z początków powstania wielkopolskiego,
wkrótce zastąpione przez Żandarmerię Krajową byłej Dzielnicy Pruskiej. Niewiele
wiemy na ten temat. Wiadomo tylko, że zbudowano całą sieć posterunków
Żandarmerii w powiecie, a Leszno stało się siedzibą objazdu.
Wkrótce po formalnym przyłączeniu Wielkopolski do odradzającej się Polski, zaczęto wprowadzać ustawodawstwo obowiązujące na pozostałych obszarach Rzeczpospolitej. W tym także w zakresie formacji policyjnych. W dniu 25 lutego 1920 r. podsekretarz stanu w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej Stanisław Połczyński podpisał rozporządzenie normujące tymczasową organizację Policji Państwowej byłej Dzielnicy Pruskiej. Zostało ono wydane „celem przygotowania wprowadzenia ustawy o policji państwowej z dnia 24 lipca 1919 r." [2]
[1] T. Kopczyński, W pierwszą rocznicę oswobodzenia ziemi leszczyńskiej (17 stycznia 1921 r.), Leszno 1921, s. 22 i n.
[2] Rozporządzenie o tymczasowej organizacji Policji Państwowej byłej Dzielnicy Pruskiej, Dziennik Urzędowy Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej (dalej: Dz. Urz. MbDP), Nr 13, poz. 114.
Ziemia Leszczyńska znalazła się w granicach
Rzeczpospolitej z dniem 17 stycznia 1920 r. Barwną relację z tych uroczystości
przedstawił T. Kopczyński w swoich wspomnieniach W pierwszą rocznicę oswobodzenia ziemi leszczyńskiej (17 stycznia 1921
r.) [1].
Przystąpiono do organizacji polskich władz lokalnych. Z Osiecznej przeniesiono
starostwo. Wybrano polską radę miejską w Lesznie. Wśród pierwszych zadań, jakie
stanęły przed nowymi władzami, było zapewnienie mieszkańcom powiatu ładu i
porządku publicznego zapewniających bezpieczeństwo życia i mienia. Zapewne
początkowo zadania tego podjęły się straże ludowe, znane z początków powstania wielkopolskiego,
wkrótce zastąpione przez Żandarmerię Krajową byłej Dzielnicy Pruskiej. Niewiele
wiemy na ten temat. Wiadomo tylko, że zbudowano całą sieć posterunków
Żandarmerii w powiecie, a Leszno stało się siedzibą objazdu.
Wkrótce po formalnym przyłączeniu Wielkopolski do odradzającej się Polski, zaczęto wprowadzać ustawodawstwo obowiązujące na pozostałych obszarach Rzeczpospolitej. W tym także w zakresie formacji policyjnych. W dniu 25 lutego 1920 r. podsekretarz stanu w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej Stanisław Połczyński podpisał rozporządzenie normujące tymczasową organizację Policji Państwowej byłej Dzielnicy Pruskiej. Zostało ono wydane „celem przygotowania wprowadzenia ustawy o policji państwowej z dnia 24 lipca 1919 r." [2].
Kolejnym krokiem było rozciągnięcie mocy obowiązującej wspomnianej już ustawy na obszar całej Dzielnicy Pruskiej. Policja państwowa w Wielkopolsce przechodziła na etat Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie. Na czele formacji stanął komendant policji państwowej b. dzielnicy pruskiej, stając się jednocześnie pomocnikiem komendanta głównego policji. Mianowania dokonywał minister spraw wewnętrznych. Komendant policji państwowej b. dzielnicy pruskiej podlegał, w zakresie służby bezpieczeństwa oraz czynności władz państwowych ministrowi dzielnicowemu. Natomiast w zakresie organizacji, zaopatrzenia, uzupełnień i wyszkolenia komendantowi głównemu policji. Wraz ze zmianą organizacji policji państwowej dokonano reorganizacji poznańskiego Prezydium Policji. Wydzielono z niego sprawy z zakresu policji mundurowej, wraz ze strukturą organizacyjną, oraz sprawy kryminalne przekazując je do Komendy Policji Państwowej b. Dzielnicy Pruskiej. Pozostałe jednostki organizacyjne utworzyły Starostwo Grodzkie w Poznaniu.
Proces tworzenia struktur policji państwowej w Wielkopolsce następował stosunkowo szybko. W dniu 1 lipca 1920 r. powołano komendanta okręgowego Policji Państwowej w Poznaniu, którym został W. Ludwikowski. Trzy dni później dokonano scalenia dotychczasowej Komendy Wojewódzkiej Policji Państwowej byłej Dzielnicy Pruskiej, Dowództwa I Brygady Żandarmerii Krajowej byłej dzielnicy Pruskiej i poznańskiej policji mundurowej w jednolitą Policję Państwową. Na dzień 14 lipca 1920 r. w siedzibie Komendy Okręgowej w Poznaniu wyznaczono termin posiedzenia komisji, której zadaniem było opracowanie reorganizacji terytorialnej województwa poznańskiego. W jej pracach uczestniczyli przedstawiciele Urzędu Wojewódzkiego, Sądu Apelacyjnego, Starostwa Grodzkiego oraz szefowie działów Komendy Okręgowej.
Prace komisji zakończyły się wkrótce, gdyż już dwa dni później komendant okręgowy Policji Państwowej w Poznaniu wydał rozkaz powołujący do życia Komendę Powiatową Policji Państwowej w Lesznie.
{galeria}/Historia Policji/dokumenty{/galeria}
Oznaczono ją liczbą rzymską VIII. Jej formalne utworzenie nastąpiło z dniem 23 lipca 1920 r. Siedzibę Komendyusytuowano w istniejącym do dziś budynku w Alejach Krasińskiego numer 8. W latach 30-tych XX w. Komendę przeniesiono na parter budynku ówczesnego Sądu Grodzkiego przy pl. Kościuszki 4. Na pierwszym piętrze znajdowało się mieszkanie komendanta. Komenda Powiatowa policji w Lesznie objęła swym zasięgiem obszar dotychczasowych trzech objazdów Żandarmerii w Lesznie, Rawiczu i Gostyniu. Nowej Komendzie podlegały komisariaty utworzone w następujących miastach i wsiach: Rawiczu, Bojanowie, Jutrosinie, Szkaradowie, Białykale, Wydawach, Dąbrówce, Trzeboszy, Miejskiej Górce, Gostyniu, Strumianach, Krobi, Pońcu, Lesznie, Osiecznej, Krzemieniewie, Rydzynie, Rojęczynie, Nowych Długich, Lasocicach, Zbarzewie i Wijewie. Początkowe dyslokacje posterunków były nieco inne. Planowane posterunki w Brennie, Niechodzie i Dubinie zostały ostatecznie umiejscowione w Wijewie, Zarzewie i Szkaradowie [3].
W niedługim czasie liczba posterunków rozrosła się do 29. W październiku 1920 r. komendant okręgowy w Poznaniu utworzył nowe w: Piaskach, Pępowie, Domachowie, Sarnowej [4]. Wkrótce powstały kolejne w: Książęcym Lesie i Lesznie - miasto oraz posterunki dworcowe w Lesznie i Rawiczu. W międzyczasie zlikwidowano posterunek w Strumianach. Wówczas też istniejące posterunki otrzymały odpowiednią numerację: Leszno - obwód (1), Osieczna (2), Rydzyna (3), Rojęczyn (4), Tarnowo (5), Wijewo (6), Zbarzewo (7), Włoszakowice (8), Nowe Długie (9), Lasocice (10), Święciechowa (11), Krzemieniewo (12), Gostyń (13), Piaski (14), Krobia (15), Pępowo (16), Domachowo (17), Poniec (18), Rawicz - obwód (19), Wydawy (20), Białykał (21), Bojanowo (22), Trzebosz (23), Dąbrówka (24) Miejska Górka (25), Jutrosin (26), Szkaradowo (27), Sarnowa (28), Leszno - kolej (29), Rawicz - kolej (30), Książęcy Las (31), Leszno - miasto (32) [5]. Zresztą liczba posterunków ulegała stałym zmianom [6].
W marcu 1922 r. zlikwidowano posterunki w Wydawach, Dąbrówce, Trzeboszy, Rojęczynie, Tarnowej i Lasocicach, a utworzono Rawicz - miasto [7]. Z rozkazu komendanta powiatowego z dnia 20 października 1922 r. wynika, że było posterunków już tylko 23 [8]. Brak jest jednak wskazania, kiedy i jakie posterunki zostały skasowane. Aktualny wykaz posterunków pojawia się dopiero w rozkazie nr III komendanta powiatowego policji z 30 lipca 1924 r. i wskazuje, że Komenda Powiatowa obejmowała 22 posterunki. Zlikwidowany został posterunek w Książęcym Lesie, natomiast posterunki istniejące w Lesznie zostały połączone w jeden. Podobnie stało się w Rawiczu [9]. Od tego momentu następuje stopniowe ograniczanie liczby istniejących posterunków.
W początkach 1925 r. było ich 21, a w grudniu 1926 r. już tylko 19. Kolejne zmniejszenie liczby posterunków następuje w 1931 r. kiedy to pozostało ich 17 [10]. W następnych latach liczba posterunków uległa pewnemu zwiększeniu. Z dniem 1 czerwca 1932 r. utworzono Komendę Powiatową policji w Rawiczu [11], a z dniem 15 maja 1934 r. Komendę Powiatową w Gostyniu [12]. W drugiej połowie lat 30, do wybuchu wojny, Komenda Powiatowa w Lesznie obejmowała sześć posterunków: Leszno - masto, Leszno - wieś, Osieczna, Rydzyna, Zbarzewo i Krzemieniewo, z siedzibą w Garzynie [13].
Pierwszym komendantem powiatowym mianowany został aspirant Ludwik Złotogórski, dotychczasowy komendant Objazdu w Jutrosinie, który w czasie pełnienia służby w Lesznie awansował najpierw na podkomisarza, a następnie na komisarza. W dniu 5 grudnia 1926 r., dekretem ministra spraw wewnętrznych, został przeniesiony na stanowisko komendanta powiatowego w Ostrowie.
Jego miejsce zajął, przeniesiony z Ostrowa, komisarz Konstanty Kubasik. Szefował policji leszczyńskiej do dnia 8 października 1931 r., kiedy to dekretem ministra spraw wewnętrznych został przeniesiony na komendanta powiatowego w Przasnyszu w województwie warszawskim.
Zastąpił go podkomisarz, a później komisarz, Kazimierz Wiśniewski, dotychczasowy komendant powiatowy w Kępnie, który w Lesznie pozostał już do wybuchu wojny [14].
Zastępcą komendanta mianowany został starszy przodownik Józefa Czelusta [15]. Złotogórski powołał także swoich zastępców na obszar poszczególnych powiatów. Na terenie powiatu rawickiego był nim początkowo starszy przodownik Michał Wścisły, łączący tę funkcję z obowiązkami komendanta posterunku w Rawiczu. Natomiast zastępcą na powiat leszczyński został ówczesny komendant posterunku w Lesznie starszy przodownik Ignacy Meissner [16]. Wcześniej obowiązki zastępcy w okresie 15.11.1920 r. - 13.03.1921 r. pełnił starszy przodownik Stanisław Glaser z posterunku w Lesznie [17]. Długoletnim zastępcą komendanta powiatowego w Lesznie w latach 1931 - 1939 był starszy przodownik Ignacy Wawrzyniak, pełniący początkowo obowiązki instruktora powiatowego, a od maja 1935 r. komendanta posterunku Leszno - miasto.
Kto był zastępcą na powiat gostyński nie udało się ustalić. Komendanci posterunków w miastach będących siedzibami powiatów stawali się automatycznie łącznikami między starostami a wszystkimi posterunkami danego powiatu [18].
Jaka była obsada personalna jednostek policyjnych działających na terenie podległym Komendzie Powiatowej trudno jest ustalić, jako że zachowało się niezbyt wiele dokumentów mówiących o tym. Reskryptami z dnia 28 grudnia 1923 r. i 10 czerwca 1924 r. komendanta okręgu ustalono etat osobowy obejmujący 3 starszych przodowników, 9 przodowników, 22 starszych posterunkowych, 87 posterunkowych i 121 pozostałych funkcjonariuszy [19]. Najliczniej obsadzone były posterunki w Lesznie (48), Rawiczu (44) i Gostyniu (22), co zrozumiałe zważywszy, że miasta te należały do największych na terenie działa Komendy, były też siedzibami władz powiatowych. Pamiętać również należy, że Leszno i Rawicz były niezwykle ważnymi węzłami kolejowymi. W późniejszych latach liczba funkcjonariuszy systematycznie malała. Powodów było kilka. Utworzenie odrębnych komend w Rawiczu i Gostyniu, stałe zmniejszanie się środków budżetowych na policję, znaczna fluktuacja stanów osobowych. Według stanu na dzień 1 września 1939 r. Komenda liczyła 42 funkcjonariuszy, w tym 1 oficera, 10 podoficerów i 31 szeregowych policji [20].
Istotnym problemem przed jakim stanął komendant powiatowy Policji Państwowej w Lesznie był stopień przygotowania funkcjonariuszy do pełnienia służby. Większość z nich nie miała żadnego przygotowania do pracy policyjnej. Należy pamiętać, że Prusacy unikali zatrudniania Polaków w służbie policyjnej. Stąd początkowo w wielkopolskich formacjach policyjnych więcej było entuzjazmu działaczy niepodległościowych, aniżeli profesjonalnego przygotowania. Istnienie Żandarmerii pozwoliło przyciągnąć do sił policyjnych nieco oficerów i podoficerów, którzy legitymowali się doświadczeniem wojskowym. Brakowało im jednak odpowiedniej wiedzy formalnej. Podobnie jak szeregowcom, którzy zwykle posiadali wykształcenie w zakresie siedmiu klas szkoły ludowej i to nie zawsze. Posiadali podstawową umiejętność liczenia i pisania, ale w języku niemieckim. Nic też dziwnego, że szefowie policji przywiązywali wagę do podnoszenia wiedzy zawodowej swoich podwładnych.
Już w pierwszym rozkazie komendant powiatowy nakazał wszystkim posterunkom gromadzenie zbiorów rozkazów komendantów okręgowego i powiatowego oraz Dziennika Urzędowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Orędowniki Powiatowe. Znalazły się tam też zalecenia dotyczące prowadzenia właściwej dokumentacji biurowej i odpowiednich raportów oraz zasad ich przesyłania do komendy powiatowej i starostów. Podobnych instrukcji nie brakowało i później. Częstokroć zwracano uwagę komendantom posterunków, aby dbali o podnoszenie stanu wiedzy podległych funkcjonariuszy. Przypominano o konieczności nie tylko upowszechniania wszystkich obowiązujących instrukcji i procedur, ale także stosowania ich w codziennej praktyce. Szefowie posterunków mieli obowiązek stałego organizowania szkoleń. Pomocą w tym zadaniu służyły podręczniki wydawane pod auspicjami komendanta głównego Policji Państwowej [21].
Zakres obowiązków policjantów określały głównie przepisy ustawowe. Wiele jednak zadań było narzucanych przez różne instytucje rządowe i samorządowe. Podstawowe czynności policjantów obejmowały działania prewencyjne przeciwko przestępczości, prowadzenie dochodzeń, zastępstwo oskarżycielskie przed sądem, konwojowanie przestępców. Drugą grupę stanowiły działania chroniące ład i porządek publiczny. Dotyczyły one przestrzegania przepisów ruchu drogowego, sanitarnych, czystości na ulicach, porządku na targowiskach. Obserwowano działalność różnych organizacji społecznych i politycznych. Szczególną uwagę policja leszczyńska zwracała na organizacje mniejszości niemieckiej. Obserwacji podlegały również zebrania stowarzyszenia „Rodzina Policyjna". Z czynności tych sporządzane były comiesięczne raporty.
Wynagrodzenia policjantów przedwojennych nie były wysokie. Ogromne znaczenie miała wzajemna pomoc świadczona przez funkcjonariuszy. Istotną rolę odgrywało stowarzyszenie „Rodzina Policyjna". Co miesiąc odbywały się spotkania żon policjantów. Uczono się gotować, wymieniano przepisy, zapoznawano się z nowinkami dotyczącymi opieki nad dziećmi. Organizowane były majówki dla rodzin policjantów. Dzieci policjantów przygotowywały jasełka bożonarodzeniowe. Przygotowywano świąteczne paczki dla dzieci.
Policja leszczyńska działała do chwili wybuchu wojny. Z tym momentem stała się częścią sił zbrojnych, a rodziny funkcjonariuszy podlegały ewakuacji z zagrożonych terenów w pierwszym rzucie. Komenda powiatowa została ewakuowana z Leszna w dniu 2 września 1939 i wraz z oddziałami Armii „Poznań" rozpoczęła odwrót na Warszawę. Część policjantów, jak komendant powiatowy komisarz Wiśniewski, brała udział w walkach z Niemcami pod Kutnem, część, jak komendant Leszna starszy przodownik Ignacy Wawrzyniak, brała udział w obronie Warszawy, część, jak przodownik Ludwik Jankowiak, ewakuowała się na wschód, gdzie znalazła się w sowieckich łagrach i tam została zamordowana.
Funkcjonariusze policji, którzy wrócili do Leszna po zakończeniu kampanii wrześniowej, zostali w styczniu 1940 r. wraz z rodzinami wysiedleni do Generalnego Gubernatorstwa i siłą wcieleni do tworzonej przez Niemców Policji Polskiej. Odmowa równała się śmierci ich i najbliższych. Po wojnie wielu przedwojennych policjantów powróciła do Leszna. Pozbawiano ich jednak, na ogół, prawa dalszej służby państwowej. Nierzadko pozbawiano ich uprawnień emerytalnych, nie zaliczając im do wysługi lat, służby w szeregach policji. Często, szczególnie w latach 50, musieli ukrywać fakt służby w policji.
opracował Piotr Krzysztof Marszałek
[1] T. Kopczyński, W pierwszą rocznicę oswobodzenia ziemi leszczyńskiej (17 stycznia 1921 r.), Leszno 1921, s. 22 i n.
[2] Rozporządzenie o tymczasowej organizacji Policji Państwowej byłej Dzielnicy Pruskiej, Dziennik Urzędowy Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej (dalej: Dz. Urz. MbDP), Nr 13, poz. 114.
[3] Rozkaz nr I komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 28 lipca 1920 r., APP, zespół Komendy Powiatowej Policji Państwowej w Lesznie (dalej: KPPP Leszno), sygn. 1816/1, pag. 1. Por. rozkaz nr IV komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie, APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1861/1, pag. 4.
[4] Rozkaz nr 5 komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 31 października 1920 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1861/1, pag. 5.
[5] Rozkaz nr II Komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z marca 1921 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1 pag. 11.
[6] Janusz Kutta, op. cit., na schemacie VI przedstawiającym strukturę organizacyjną Okręgu XI Policji Państwowej podaje błędną liczbę 35 komisariatów podległych Komendzie Powiatowej w Lesznie. Liczby takie nigdy nie wystąpiły.
[7] Rozkaz nr I komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 23 marca 1922 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 26. Pojawia się tutaj pewna rozbieżność. W treści rozkazu wymienionych jest 26 posterunków, natomiast w rozdzielniku do tego rozkazu jest mowa o 27 posterunkach VIII Komendy Powiatowej policji. Na liście nie został wymieniony posterunek Leszno - kolej.
[8] Rozkaz nr II komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 20 października 1922 r., APP zespół KPPP Leszno, sygn. 1861/1, pag. 32.
[9] Rozkaz nr III komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 30 lipca 1924 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 44.
[10] Rozkaz nr 74 komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 30 czerwca 1931 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn., 1816/1, pag. 489.
[11] Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 lipca 1932 r. w sprawie utworzenia komend powiatowych Policji Państwowej w Jarocinie, Wolsztynie, Rawiczu, Czarnkowie i Międzychodzie oraz przeniesienia siedziby komendy powiatowej Policji Państwowej w Nakle, Dz.Urz. MSW Nr 11, poz. 142.
[12] Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 8 maja 1934 r. w sprawie utworzenia komend powiatowych Policji Państwowej w Śremie, Gostyniu, Obornikach, Wrześni, Mogilnie i Żninie, Dz. Urz. MSW Nr 13, poz. 126.
[13] Ewidencja stanu osobowego Policji Państwowej w pow. leszczyńskim z 1935 r., AP Poznań, zespół Komendy Powiatowej Policji Państwowej w Lesznie (dalej: KP PP Leszno), sygn. 12, n. pag.
[14] Rozkaz nr 30 komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 2 grudnia 1926 r., APP zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/2, pag. 71. Zob. też rozkaz nr 77 komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 8 października 1931 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/2, pag. 40.
[15] Rozkaz nr 3 komendanta okręgowego Policji Państwowej w Poznaniu z dnia 16 lipca 1920 r., AP Poznań, zespół KWPP Poznań, sygn. 8, n. pag.
[16] Rozkaz nr I komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 10 lutego 1921 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 7. Kilka lat później starszy przodownik Wścisło został zawieszony w służbie za naruszenia przepisów Tymczasowej Instrukcji dla Policji Państwowej. Zob. rozkaz nr 2 komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 9 maja 1924 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 41. Naruszenia musiały być poważne skoro dekretem z dnia 21 czerwca 1924 r. komendant okręgu wydalił go ze służby w policji. Por. rozkaz nr III komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 30 lipca 1924 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 44.
[17] Rozkaz nr II komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 00 marca 1921 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 11.
[18] Rozkaz nr IV komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z 1920 r., APP, zespół KP PP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 4.
[19] Rozkaz nr III komendanta powiatowego Policji Państwowej w Lesznie z dnia 30 lipca 1924 r., APP, zespół KPPP Leszno, sygn. 1816/1, pag. 44.
[20] Wykaz stanu faktycznego jednostek w dniu 1 września 1939 r., AP Poznań, zespół KW PP Poznań, sygn. 68, pag. 3.
[21] J. Misiewicz, Podręcznik dla Przodowników Policji Wykonawczej, Warszawa 1920, passim; Tegoż autora Służba policji państwowej, Warszawa 1933, passim.